Tederheid en kracht (2010)

 

In de kerk zeggen we dat God liefde is. Liefde, een prachtig woord, juist ook het zo´n rijke betekenis heeft. We vinden dat liefde oprecht moet zijn en van binnenuit moet komen. Geveinsde liefde en betaalde liefde laten een bittere nasmaak na. Liefde is een gevoel, maar het is meer dan dat; het is een kwaliteit van leven, een deugd, eigenlijk een verbinding van twee andere deugden, namelijk tederheid en kracht. Liefde is een deugd die in aanleg in ieder van ons aanwezig is; een kwaliteit die we gaandeweg ons leven steeds meer kunnen ontwikkelen. Liefde is ook iets anders dan lief zijn, want als je altijd maar lief bent, dan heb je geen ruggengraat ontwikkeld. Dan ben je als man of vrouw een slappe zak. Of in ieder geval bang om het achterste van je tong te laten zien. Ik kom hierop omdat in de lezingen ook sprake is van die combinatie van tederheid en kracht. Van God wordt bij Jesaja gezegd dat hij optreedt met grote kracht. Hij laat niet met zich spotten. Hij straft, en Hij beloont als de straftijd voorbij is. Hij voert de heerschappij. Bepaalt geen doetje dus, geen softie. Tegelijkertijd zegt Jesaja dat God is als een herder die zijn schapen met zachte hand geleidt en ze tegen zijn borst draagt.

Bij Jezus zien we dezelfde combinatie van tederheid en kracht. In het evangelie van vandaag zien we dat hij leerling is van de strenge boeteprofeet Johannes de Doper. Als Jezus later de tempel reinigt van handelaren en geldwisselaars, dan treedt hij op in de voetsporen van Johannes de Doper: hij laat dan een diepe vroomheid zien die gekoppeld is aan goed kijken, scherp oordelen en daadkrachtig optreden. Maar andere teksten laten juist een heel tedere en zachtmoedige Jezus zien, met name in zijn omgaan met zieken, met kinderen, en met tollenaars en zondaars. En ook als hij bidt, dus in de band tussen Vader en Zoon.

Onze kerk zegt dat wij allemaal geschapen zijn naar het beeld van God. Dat betekent dat de kwaliteiten van God ook in ons aanwezig zijn. Weliswaar op meer beperkte wijze, maar toch. Ik hoor nogal eens van oudere mensen, dat ze zijn opgevoed met een autoritair godsbeeld. En dat het veel strijd gekost heeft om daar van los te komen. In dat godsbeeld lag de nadruk op de harde kant van God, op zijn verboden en geboden, op zijn oordeel en zijn straffende hand. Mensen hebben daar niet alleen onder geleden omdat ze zich als kind zelf beoordeeld voelden en omdat ze vaak gestraft werden. Ze merkten vaak dat ze zelf dat gedrag overnamen; dat ze ook hard gingen oordelen, terwijl ze aanvoelden dat ze daarmee de ander vaak geen recht deden. Mensen kunnen ook heel veeleisend zijn geworden naar zichzelf. Je kunt erachter komen dat ook dat geen leven is. Je wilt er van loskomen. En ook van de geloofsbeleving die daarbij hoort.

In onze kerk hebben veel mensen de afgelopen 50 jaar gezocht naar een beter evenwicht tussen strengheid en tederheid, tussen vooral oordelend in het leven staan en alles maar goed vinden. In de opvoeding van kinderen merk ik zelf ook hoe belangrijk dat juiste midden is. Op het ene moment is het nodig heel duidelijke grenzen te stellen en ook consequent te blijven, in goed overleg met de andere ouder. Op het andere moment is warme nabijheid, zachtheid en vergevingsgezindheid de beste houding. Het is niet zo makkelijk om aan te voelen wat het beste is in een situatie. Je eigen gevoelens van boosheid of onzekerheid kunnen je danig in de weg zitten. Onbevangen aandacht voor de ander en ook voor wat er in jezelf omgaat; je hebt het niet zomaar. Dat vraagt veel oefening. Het vraagt volwassenheid en geduld.

Wij zijn geschapen naar het beeld van God. Tederheid en oordeelskracht zitten ook in ons. Maar welk beeld van God houden wij kinderen voor? We laten onze kinderen dopen. We proberen ze het goede voorbeeld te geven. Maar in kinderbijbels en bij de voorbereiding van gezinsvieringen zie ik wel eens dat van God de Vader en van Jezus vooral een lieve en zachte man wordt gemaakt. Ik ga nou met opzet de situatie wat uitvergroten, alleen om u aan het denken te zetten. Wat voor beeld van God geven we aan onze kinderen door? De Vader is ver op de achtergrond, als iemand die de wereld ooit geschapen heeft en van wie je alleen weet dat Hij zijn Zoon gezonden heeft om de liefde te prediken. De Zoon gelooft in het goede van alle mensen. Er is geen hel; iedereen komt in de hemel want iedereen bedoelt het tenslotte goed. Er is geen satan, want daarmee zijn mensen alleen maar bang gemaakt. En als mensen al slecht zijn, dan komt dat omdat ze nare dingen hebben meegemaakt. Ze zijn dus niet echt zelf verantwoordelijk, ze zijn eigenlijk ook slachtoffer van hun situatie.

De vraag is of dat allemaal klopt, wat God betreft en ook als het over ons mensen gaat. Het zou kunnen zijn dat we met zijn allen in onze voorstellingen van God wat doorgeschoten zijn: van de autoritaire Vader naar de Barmhartige die alles vergeeft. Van Christus als rechter bij het Laatste Oordeel naar een softe Petrus die iedereen vol begrip en mededogen binnenlaat. Van een profetische en radicale, daadkrachtige Jezus naar een Onze Lieve Heer die hoofdschuddend en machteloos toekijkt hoe slecht de wereld is.

Ik heb misschien wat overdreven, maar misschien herkent u er iets van. Ik wil ook niet terug naar het eenzijdige autoritaire godsbeeld van vroeger. Maar meer evenwicht is denk ik wel gewenst. Een scheefgegroeid godsbeeld en een onevenwichtig gedrag van onszelf hangen nauw samen. Want wij kunnen ons beeld van God aanpassen aan hoe we zelf denken te moeten leven. De heilige Schrift wil ons niet alleen bemoedigen, maar soms ook corrigeren: God is vaak anders dan wij denken. Hij wil zich laten kennen, dwars door de beelden heen die wij van hem gevormd hebben. Daarom lezen we de schrift en komen we steeds weer samen om tot Hem te bidden vanuit wat er leeft in ons hart.

Bij Jesaja is God een machtige heerser, die tegelijkertijd als een herder zijn lammetjes koestert aan zijn borst. Als je, net zoals Hij, in de ene situatie heel warm en zacht kan zijn, en in de andere situatie krachtig corrigerend kunt optreden, dan ben je een evenwichtig mens, iemand die echt beseft wat liefde is en dat ook uitstraalt, in beide situaties. Ik hoop en bid dat dat evenwicht in ons allen groeit, juist omdat we ons spiegelen aan de Allerhoogste.