De heiligheid van een kind (1997)

×

Waarschuwing

JUser: :_load: Kan gebruiker met ID: 198 niet laden

HOE VERDER DE KUST; DES TE MOOIER DE BRUG!


Enkele maanden geleden belde een oude vriend me op. Ik zie hem niet zo vaak want hij woont ver weg. Hij vertelde dat hij "uit elkaar was gegaan". Het schokte me. Ik had nooit gemerkt dat zijn huwelijk onhoudbaar was. Als ik er op bezoek was maakten ze een harmonieuze indruk. "Hoe is het met de kinderen?" "Die gaan voor", verzekerde hij me. "We hebben samen dezelfde advocaat genomen." Dat is modern. Start niet vanuit het conflict maar vanuit het gezamenlijk belang. "Maar het verliep moeizaam!", moest hij toegeven. Bij hun eerst bezoek had de advocaat gezegd: "De kusten liggen wel erg ver uit elkaar, maar geen nood, hoe verder de oevers, des te mooier de brug!" Mooie beeldspraak, maar het wekte niet. Hoe kunnen de oevers zo uiteen liggen als het belang van de kinderen voorop staat?

KINDEROFFER IN MORIA

Het verhaal van Abraham die bereid is zijn enig, langverwachte kind, Izaäk, aan God te offeren, is een groot feest in de wereld van de Islam. De grote moskee op de tempelberg in Jeruzalem, de voornaamste na Mekka en Medina, is eraan gewijd. Ook de Joden gedenken het verhaal met eerbied. Christenen lezen het vandaag, misschien wat minder enthousiast.
Er is teveel gebeurd. Minachting en misbruik van kinderen hebben ons het afgelopen jaar geschokt. Nooit hebben we er zo bij stil gestaan, dat wie zich niet goed weren kan in onze wereld, gegarandeerd vroeg of laat slachtoffer wordt. En dan die merkwaardige epidemie in Nederland van wanhopige vaders die na een scheiding hun kind ombrengen en soms zichzelf. Zoiets kun je toch niet in verband brengen met Gods wil! Terecht stuit het verhaal ons tegen de borst.
God stelt Abraham op de proef. "Laat me maar eens zien wat ik jou waard ben. Offer je zoon!" In feite vraagt deze God aan zijn trouwe dienaar Abraham om zijn geloof te bewijzen door de grootst mogelijke overtreding te begaan van de goddelijke wet: moord. Dat is tegenstrijdig. Dit beeld op van een sadistische God klopt niet.

DE WAARHEID WORDT IN DE DYNAMIEK ONTHULD

We stuiten op dit probleem: verhalen en normen in de bijbel moeten we beoordelen in samenhang met tijd en plaats waarin ze zijn geformuleerd. Wie de bijbel leest komt allerlei beelden van God tegen. Soms lijkt JHWH wel een gruwelijke oorlogsgod. Als lezer moet je je verplaatsen in de tijd waarin het verhaal is geformuleerd en ontdekken dat het in die tijd de mensen uittilde boven een eerdere voorstelling. Het was openbarend vergeleken met de beelden voordien. Maar er is nadien nog een hele ontwikkeling geweest.
Een voorbeeld: Mozes' wet formuleert ergens: "als iemand u 'n oog heeft uitgerukt, dan mag u de dader één oog terugnemen. En voor 'n ontvangen zweepslag mag u er één teruggeven. Wij noemen dat kort "oog om oog, tand om tand" . Dat lijkt een wrede wraakpleging, maar in die tijd was het een inperking van de bloedwraak. Het volksgevoel was: iemand die jouw een tand heeft uitgeslagen, die mag jij er minstens twee uitslaan. Die escalatie wil de wet van Mozes voorkomen, en daarom openbaart hij Gods wil. Maar de geschiedenis is verder gegaan. Bij Jesaja bijvoorbeeld en bij Jezus. Het godsbeeld is verder onthuld. "Als iemand u op één wang slaat", riskeert Jezus te zeggen, "sla dan niet terug op één wang, maar bied de ander aan." Dan pas wordt geweld uit de wereld gebannen! Alleen in de historische context, in de dynamiek van het begrip, wordt God openbaar.

KIND ZELFS BOVEN GRILLEN VAN EEN GOD

Zo is het ook tussen Abraham en Izaäk. De legende van een God die eist dat een ouder zijn enig kind offert, bestond in het oude Sumerië waar Abraham vandaan komt. De Hebreeuwen nemen het verhaal over maar ze veranderen het om te laten zien dat hun God geen kinderoffers vraagt. De betekenis van het verhaal is dus niet dat God een kind opeist; integendeel, de betekenis was dat de Hebreeuwse God geen kinderoffers wil. In al zijn wreedheid vertelt het verhaal: een kind is beschermd door Gods eigen hand. Het kind staat voorop. Het is belangrijker dan de grillen van een god. Het kind geniet absolute bescherming.
Psychologen bogen zich over de drama's rond kindermoord. Hoe kan een gerespecteerd of doorsnee vader Herodes worden? Is de nood na scheiding niet veel groter dan wordt gedacht? Worden de moeilijkheden van de ouder, die de kinderen niet toegewezen krijgt, niet schromelijk onderschat. Ik merkte het bij mijn vrienden. Ze stelden allebei het belang van het kind voorop, maar daarop hadden ze allebei een andere visie en in de afwijkende visie van de partner zag de ander diens eigenbelang verscholen. Advocaten stimuleren vaak dat elke partij voor zijn eigen rechten opkomt. Het kind staat daar al gauw hulpeloos tussen in. Ze horen vader schimpen op moeder en moeder zwijgen over vader. Ze zien hun oma niet meer en ze vragen zich af wat ze fout hebben gedaan.
De kerk zegt: scheiden kan niet. Ik denk dat het nog veel belangrijker is om te zeggen: spaar het kind. Stel het niet voor een emotionele keuze tussen beide ouders. Geef het de kans om met beide een relatie aan te gaan en met de rest van de familie. Het kind mag in geen geval geofferd worden. Dat lere ons het bizarre verhaal van Abraham en Izaäk.

KLEINDUIMPJE

Lieve kinderen. Kennen jullie Kleinduimpje? Ik heb altijd erg veel van hem gehouden. Hij wordt door zijn pappa en mamma het bos ingestuurd. Kleinduimpje huilt. Houden vader en moeder niet van hem? In elk geval niet genoeg. Ze laten hem alleen. Kleinduimpje is slim. Hij strooit steentjes op de weg. Zo kan hij de weg terug vinden. Maar je weet, een andere keer had hij geen steentjes meer; hij strooide broodkruimels, maar die werden opgepikt door de vogels. Daar zat hij, helemaal alleen en ver van zijn huis. Ik hou van Kleinduimpje. En God ook. God houdt van al die kinderen die het moeilijk hebben. Daarom vertellen we in de kerk altijd dat verhaal over vader Abraham. God wil dat hij lief is voor zijn kind.