De bekoring van de macht A (2014)

Het begon zo eenvoudig met Jezus, de zoon van de timmerman Jozef, geboren in een sobere herdersovernachting in het veld bij het dorp Bethlehem. Hij is altijd eenvoudig gebleven. Jezus heeft oog voor de gewone gelovigen, vooral voor hen die, door wat voor omstandigheid ook, niet mee kunnen in het geloof. Hij zoekt degenen die dreigen te vervreemden van God. Jezus is bekommerd om mensen voor wie de tempel verboden terrein is geworden.

In de eerste vier eeuwen beginnen de Christenen als een kleine minderheid. Hun macht is niets anders dan geloof en liefde voor God en de naaste. Ze groeien in aantal en nemen toe tot ongeveer tien procent van de bevolking. Lange tijd ziet men in het Christendom een bedreiging van de stabiliteit en de eenheid van het Romeinse rijk. Vervolgingen komen en gaan. Tot Constantijn keizer wordt. Hij heeft via zijn moeder Helena de positieve kant van het Christendom leren kennen. Vanaf 313 kun je in het Romeinse Rijk Christen zijn en tegelijk een goed staatsburger. Zijn opvolger Theodosius gaat nog verder; hij maakt van het Christendom de staatsgodsdienst.

Het begon zo eenvoudig. Jezus wilde alle mensen in staat stellen tot God te naderen. Hij bracht een nieuwe vorm van vergeving. Hij bood iedere mens de gelegenheid kind van God te worden. Als staatsgodsdienst loopt die eenvoud echter groot gevaar. Allerlei belangen gaan zich vermengen. Wie de geschiedenis onderzoekt, vraagt zich dikwijls af welke belangen nu zwaarder hebben gewogen; handelsbelangen, macht, invloed, aanzien, familie-belangen van de keizers en koningen of het geloof, zoals Jezus dat had gebracht.

In de geschiedenis, ook die van het Christendom, zie je naast een goed gebruik van macht tevens misbruik van macht. Op zich is macht neutraal; het is een soort natuurverschijnsel. Je kom het tegen in het dierenrijk en bij mensen. Macht echter, heeft net als bezit, iets verslavends, voor je er erg in hebt, heeft de macht jou in de greep in plaats van andersom. Wie macht heeft, verlangt al snel naar meer. Wat voor mensen geldt, geldt ook voor de Kerk; als macht niet verchristelijkt wordt tot dienst aan de naaste, wordt het Christelijk geloof gebruikt ten dienste van de macht.

Dit geldt overigens niet alleen voor het geloof. Ook wetenschap, journalistiek, rechterlijke macht en andere disciplines lopen dat risico. Of het nu de macht van de wapens betreft of de macht van het woord, de macht van de kennis of de macht van het geld, iedere mens en iedere generatie moet zich opnieuw verhouden tot de macht. Die oude zucht naar macht zit diep in ons hart.

Het Tweede Vaticaans Concilie heeft ons terug willen brengen naar de Bron, naar Christus. Paus Franciscus vraagt daar opnieuw aandacht voor. Jezus leert ons anders met macht om te gaan. Hij legt zijn macht af, om hem nieuw van zijn Vader terug te ontvangen. Hij leert ons dienen, niet dwingen; optillen, niet onderdrukken; vergeven, niet veroordelen. De machtigste moet het meeste dienen. Dat vraagt kwetsbaarheid en oprechte liefde. Dat begint steeds weer in het klein, gewoon thuis, op het werk, in je eigen hart. Zo begon het ook bij Jozef, Maria en Jezus.